Het socratische gesprek
Ik begeleid socratische gesprekken binnen organisaties en om urgente en complexe thema’s op een constructieve manier bespreekbaar te maken.
Waarom een socratisch gesprek voeren?
Met een socratisch gesprek zet je in op de collectieve intelligentie van de deelnemers en geef je gezamenlijk richting aan complexiteit. Door ervaringen van deelnemers te onderzoeken op fundamentele waarden en vooronderstellingen, worden abstracte concepten concreet en persoonlijk. Dit zorgt niet alleen voor verdieping, maar ook voor tastbare voorbeelden en casussen waarnaartoe teruggegrepen kan worden.
Dit kan je verwachten:
Het Socratisch gesprek neemt complexe concepten en maakt ze tastbaar en persoonlijk. We verkennen deze ideeën aan de hand van individuele ervaringen, waardoor de groep een dieper begrip ontwikkelt en de relevantie voor henzelf ontdekt. Een treffend voorbeeld is mijn begeleiding van een afdeling binnen de gemeente Amsterdam. Samen hebben we door Socratische gesprekken helderheid gekregen over wat een lerende organisatie voor hen betekent. Dit resulteerde in een scherp voorstel voor hun managementteam.
Dankzij de gelijkwaardige deelname van alle betrokkenen ontstaat een gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het eindresultaat. Het Socratisch gesprek biedt daarom een krachtige strategische tool om diverse belanghebbenden samen te brengen, zelfs bij complexe vraagstukken. Een illustratie hiervan is mijn begeleiding van Socratische dialogen over mobiliteitsdoelen van het aanvullend openbaar vervoer in Amsterdam, waarbij diverse stakeholders, van beleidsmakers tot ervaringsdeskundigen, samenkwamen. Dit creëerde collectief gedragen inzichten en vergemakkelijkte de uiteindelijke implementatie.
In dit proces moeten deelnemers elkaars standpunten beknopt samenvatten voordat ze zelf bijdragen. Hierdoor worden niet alleen luistervaardigheden aangescherpt, maar ontstaat ook een dieper begrip van elkaars perspectieven. Het is een training in het snel doorgronden van de essentie van wat anderen zeggen – een evolutie van luisteren naar begrijpen.
De ervaringswereld van de deelnemers staat tijden de methode centraal, waardoor mensen elkaar op een persoonlijke en echte manier leren kennen. Dat zorgt ervoor dat mensen elkaar leren kennen zonder masker en authentiek met elkaar verbinden.
Na een Socratisch gesprek komen er direct nieuwe inzichten en ideeën naar voren, klaar om te worden ingezet voor verdere vooruitgang. Samen hebben we grondig nagedacht en gezamenlijk inzichten en oplossingen gevonden die direct kunnen worden uitgewerkt of geïmplementeerd.
Na een socratisch gesprek zijn er meteen nieuwe inzichten en ideeen ontstaan die gebruikt kunnen worden om verder te komen en stappen te zetten. Er is een goed potje nagedacht en in gezamenlijkheid zijn inzichten en oplossingen gevonden die verder uitgewerkt of direct geimplementeerd kunnen worden.
Hoe werkt een socratisch gesprek?
Tijdens een socratisch gesprek kom je samen met een groep deelnemers (bijv. een team, klas, afdeling) om een fundamentele vraag te beantwoorden of je verder te verdiepen in een bepaald concept of idee. Vaak gaan deze gesprekken over ‘wat’- of’ waaromvragen’ die belangrijk zijn in de vorming van jouw wereldbeeld. Zo heb ik gesprekken begeleid over vragen zoals “Wat is persoonlijke vrijheid?”, “Wat is perfecte communicatie?” en “Wat is duurzaamheid?” Deze methode komt dus het best tot zijn recht wanneer het wordt ingezet op onderwerpen die complex, taai en lastig van aard zijn. Het gaat tijdens een socratisch gesprek nooit over vragen die gemakkelijk te beantwoorden zijn door bijvoorbeeld iets op te zoeken of een berekening te maken. De inzichten die naar boven komen zijn wellicht geen absolute antwoorden op de onderzoeksvraag, ze zorgen wel voor handelingsperspectieven.
Het onderzoek van een socratisch gesprek vindt plaats op basis van de ervaringen van deelnemers. Socrates ging ervan uit dat echte kennis verbogen ligt in ervaringen. Onze meest fundamentele vooronderstellingen en kijk op de wereld toont zich in de manier waarin we ons gedragen en het leven ervaren. Door ervaringen rondom een bepaald thema te onderzoeken kom je tot inzichten die leven, betekenis hebben en je verborgen denkkaders aan het licht brengen. Daarom kan je een socratisch gesprek ook wel zien als collectieve zelfreflectie.
De groep voert de regie op het verloop van het gesprek. Niet alleen bepaalt de groep de onderzoeksvraag aan het begin van het gesprek (of scherpt deze aan), ook bepaalt de groep hoe deze vraag beantwoord wordt. Zij bepalen bijvoorbeeld welke subvragen beantwoord worden, hoeveel casussen worden besproken en of er andere vormen van collectieve reflectie zijn die ingezet kunnen worden. De facilitator is er alleen om de rode draad van het gesprek helder te houden en de collectieve inzichten scherp neer te zetten.
Veelgestelde Vragen
Meest vaak gestelde vragen en antwoorden op die vragen.
Hoe lang duurt een socratisch gesprek?
Een socratisch gesprek duurt minimaal anderhalf uur en kent eigenlijk geen maximum. Omdat de onderzoeksvraag die tijdens een socratisch gesprek wordt besproken zodanig complex is, bestaat er geen absoluut juist antwoord. Dat betekent dat er altijd ruimte is om tot meer inzichten te komen. Vanuit de deelnemers beredeneerd is er wel een maximum duur te bepalen, namelijk wanneer de deelnemers het gevoel hebben genoeg inzichten verworven te hebben.
Wat komt er na een socratisch gesprek?
Ik werk vanuit de vooronderstelling dat mensen altijd met vragen zullen blijven zitten. Dus hoewel een socratisch gesprek tot erg mooie en relevante inzichten kan leiden, is daarmee een thema niet afgesloten. Sterker nog, veel grote en belangrijke thema’s vergen continue aandacht. Dit kan bijvoorbeeld door ieder jaar opnieuw een socratisch gesprek te voeren of in één-op-één sessies verder in te gaan op de thema’s die voor jou het belangrijkst zijn.
Waar vindt een socratisch gesprek plaats?
Dat kan op locatie van de klant, of op een locatie waar ik vaak gebruik van maak. Ook leent een socratisch gesprek zich uitstekend voor een digitale omgeving.
Wat is het maximum aantal deelnemers?
De ideale groepsgrote ligt rond de 10 deelnemers. De bovengrens ligt rond de 15 deelnemers en de ondergrens rond de 3 deelnemers. Groepen groter dan 15 kunnen worden opgesplitst.
Recensies